Narsisizm Nedir? Narsisistik Kişilerle Nasıl İletişim Kurulmalı?

Sürekli dikkat ve hayranlık bekleyen, başkalarının ihtiyaçlarının ve hislerini önemsemeyen, herkesten daha iyi olduğunu düşünen, hakaret ve küçümseme yetenekleri gelişmiş, en ufak bir anlaşmazlıkta veya eleştiride kıyameti koparan kişi narsisistik kişilik bozukluğu yaşıyor demektir. Bu bozukluk hakkında her şeyi bilmeniz, narsisistik insanları hemen fark etmenizi, faydasız güç çatışmalarından kaçınmanızı ve onlarla sağlıklı ilişkiler geliştirmenizi sağlar.

Narsisistik kişilik bozukluğu nedir?

Narsisizm sözcüğü, selfie saplantılı, ünlü odaklı kültürümüzde, çoğunlukla kendisini aşırı derecede seven ve öven kişiler için kullanılır. Ancak psikolojik açıdan, narsisizm kendini sevme anlamına gelmez. Narsisistik kişilik bozukluğuna (NKB) sahip kişilerin kendilerinin idealize edilmiş, ihtişamlı bir imajına aşık olduklarını söylemek daha doğrudur.

Narsisistik kişilik bozukluğu (NKB), benmerkezci ve kibirli düşünme ile buna uygun davranış kalıpları taşıyan, diğer insanlara karşı empati kurmaya ve onları düşünmeye ihtiyaç duymayan, kendilerine aşırı hayranlık duygusu besleyen tiplerdir. Diğerleri sıklıkla NKB’li kişileri beceriksiz, manipüle edici, bencil, patronluk taslayan ve talepkar olarak tanımlarlar. Bu düşünce ve davranış biçimi, narsisistin hayatının her alanında görülür: iş ve arkadaşlıktan aileye ve aşk ilişkilerine kadar.

Narsisistik kişilik bozukluğu olan insanlar davranışlarını değiştirmeye aşırı derecede direnirler, hatta bu yüzden birçok sorun yaşarlar. Onların eğilimi suçu başkalarına çevirmektir. Dahası, son derece hassastırlar ve kişisel saldırı olarak gördükleri en ufak eleştirilere, anlaşmazlıklara ya da algılanan küçümsemelere bile kötü tepkiler gösterirler. Narsisistin yaşamındaki insanlar için, sadece öfkesinden kaçınmak için bile taleplerini yerine getirmek daha kolaydır.

Narsisistik kişilik bozukluğunun belirtileri nelerdir?

1.     Kendini büyük görme duygusu

Kendini büyük görme, narsisizmin belirleyici özelliğidir. Sadece kibirli olmanın ötesinde büyüklük, gerçekçi olmayan bir üstünlük duygusudur. Narsisistler, eşsiz olduklarını veya “özel” olduklarını düşünürken diğer taraftan yalnızca diğer özel insanlar tarafından anlaşılabildiklerini de düşünürler. Dahası, onlar ortalama ve sıradan insanlara nazaran çok iyidirler. Sadece yüksek statü sahibi diğer insanlarla, mekanlarla ve şeylerle ilişkilendirilmek isterler.

Narsisistler ayrıca, herkesten daha iyi olduklarını ve bu tanınırlığın kazanılması için hiçbir şey yapmadıklarında bile insanların dikkatini çektiklerini düşünürler. Sıklıkla başarılarını ve yeteneklerini abartırlar, üstelik bunu kanıtlamak için yalan söylerler. İş veya ilişkiler hakkında konuştuklarında, duyacağınız tek şey, ne kadar yaptıkları, ne kadar harika oldukları ve yaşamlarındaki insanların onlara ne kadar çok şanslı olduğunu söyledikleridir. Onlar tartışmasız parlayan yıldızdırlar ve diğer herkes sönük bir yıldız olmaktan ibarettir.

2.     Büyüklük sanrılarını destekleyen fantezi dünyasında yaşama

Gerçeklik, kendi görkemli görüşlerini desteklemediğinden narsisistler, kendini aldatan ve büyülü düşüncelerle donatılmış bir fantezi dünyasında yaşarlar. Sınırsız başarı, güç, parlaklık, çekicilik ve kendilerini özel hissetmelerini sağlayan ideal aşk, fantezilerinin devam etmesini sağlar. Bu fanteziler, onları iç boşluk ve utanç duygularından korur; dolayısıyla, onlarla çelişen gerçekler ve görüşler atlanır veya rasyonalize edilmez. Fantezi dünyasını bozacak veya tehdit edecek her şey aşırı savunmacılık ve hatta öfke ile karşılanır, bu nedenle narsisistlerin etrafındaki insanlar gerçeklikleri ifade etmemeyi öğrenirler.

3.     Sürekli övgü ve hayranlara ihtiyaç duyar

Bir narsisistin üstünlük hissi, sürekli bir alkışla beslenen ve alkış olmadan havasını kaybeden bir balon gibidir. Arada sırada yapılan iltifat yeterli değildir. Narsisistlerin egoları için sürekli yiyeceğe ihtiyaçları vardır; bu nedenle, kendilerinden özür dilercesine hayranlık sunmaya istekli kişilerle kendilerini motive ederler. Her şey hayranın narsisist için ne yapabileceği ile ilgilidir. Hayranın dikkati ve övgüsü kesintiye uğrarsa ya da azalırsa, narsisist onun kendisine ihanet ettiğini düşünür.

4.     Hâkimiyet hissi

Kendilerini özel olarak gördükleri için, narsisistler olumlu muamele beklerler. Gerçekten, istedikleri her neyse, almaları gerektiğine inanırlar. Çevrelerindeki insanların, her dilek ve heveslerine otomatik olarak uymasını beklerler. Onların tek değeri budur. Onların her ihtiyacını tahmin edip karşılamıyorsan işe yaramazsın demektir. Ve onların iradesine meydan okumak için cesaretiniz varsa veya “bencilce” bir şeyler kazanmak istiyorsanız, kendinizi saldırganlık, öfke veya soğukluk için hazır tutmanız gerekir; çünkü narsisist insanlar kendi ihtiyaçları karşılanmadığı sürece kimseye tek taraflı iyilik yapmazlar.

5.     Suçluluk ya da utanç olmadan başkalarını sömürür

Narsisistler başkalarının duygularıyla özdeşleşebilme yeteneğini geliştirmezler – kendilerini başkalarının ayakkabılarına sokma yeteneğini geliştirmezler. Başka bir deyişle, empati kuramazlar. Birçok bakımdan, hayatlarındaki insanları nesneler, yani ihtiyaçlarını karşılamak için uygun görürler. Sonuç olarak, kendi amaçlarını gerçekleştirmek için başkalarının avantajlarından yararlanmayı iki kez düşünmezler. Bazen bu kişilerarası sömürü kötü amaçlıdır, ancak çoğunlukla kayıtsızdır. Narsisistler, davranışlarının başkalarını nasıl etkilediğini düşünmezler. Bunu ima edersen bile, anlamazlar. Anladıkları tek şey kendi ihtiyaçlarıdır.

6.     Başkalarını sık sık aşağılar, korkutur ya da zorbalığa sürükler

Narsisistler, eksik oldukları bir şeyle karşı karşıya kaldıkları biriyle karşılaştıklarında, özellikle de kendinden emin ve popüler olanlar için kendilerini tehdit altında hissederler. Ayrıca onlara güvenmedikleri gibi, kendilerine herhangi bir şekilde meydan okuyan insanlar tarafından tehdit altındadırlar. Savunma mekanizmalarını küçümserler. Tehdidi etkisiz hale getirmenin ve kendi egosunu desteklemenin tek yolu, bu insanları atmaktır. Sanki öteki kişinin onlara ne kadar az ilgi gösterdiğini göstermek istermiş gibi davranırlar ya da küçümseyici hareketler yapabilirler. Hakaret, lakap takma, zorbalık ve tehditlerle saldırıya devam edebilirler.

DİKKAT EDİN!

Fantezilere aldanmayın

Narsisistler çok çekicidirler. Sizi kendilerine çekecek fantezi dünyası uydurmayı çok iyi becerirler; yeter ki siz çevrelerinde olun ve onun beğenilme ihtiyacını karşılayın. Sizi kendi ağına çekmek için birçok yöntemi vardır. Dikkat etmezseniz bunlar sizin için büyük bir duygusal yıkım olabilir.

İhtiyaçlarınız karşılanmayacak.

 Narsisistlerin ortak arayışında olmadıklarını unutmamak önemlidir; onlar itaatkar hayranlarını arıyorlar. Narsisistin gözündeki tek değeriniz, doyumsuz egolarını yetiştirmek için onlara ne kadar büyük olduklarını söyleyen biri olmanızdır. Senin arzularının ve duygularının bir önemi yoktur ve asla olmayacaktır.

Narsisistin başkalarına nasıl davrandığına bir bakın.

 Narsisist yalan söylemektedir, başkalarına yalan söylerse, incitirse ve saygısız davranırsa, sonunda size de aynı şeyi yapacaktır. Farklı olduğunuz ve bağışlandığınıza dair hayal kurmayın.

Saf bakış açınızı terk edin.

 Narsisistin yaşamında gerçekte kimlerin değeri olduğunu v ekimlerin değerinin olmadığını görmek önemlidir. Kötü davranışları için mazeretler üretmeyi bırakın ve size karşı neden olduğu zararları en aza indirin. Narsisistler değişime karşı çok dirençlidir, bu nedenle sormanız gereken asıl soru, buna sonsuza kadar katlanabilecek misiniz? 

Kendi rüyalarınıza odaklanın.

Narsisistin sanrılarında kendinizi kaybetmek yerine, kendiniz için istediğiniz şeylere odaklanın. Hayatında ne değiştirmek istiyorsun? Daha tatmin edici bir gerçeklik yaratmak için vazgeçmeniz gereken fanteziler hangisidir?

Sağlıklı sınırlar koyun

Sağlıklı ilişkiler karşılıklı saygı ve sevgiye dayanmaktadır. Ancak narsisistler ilişkilerinde karşılıklı fayda ilkesini göz ardı ederler. Seni görmezler ve duymazlar. Onlar sizi kendi ihtiyaçlarının dışında var olan biri olarak tanımazlar. Bu nedenle, narsisistler başkalarının sınırlarını düzenli olarak ihlal eder. Dahası, bunu mutlak hak kazanma hissiyle yapar. Narsisistler, sormadan, eşyalarınızı alarak ve kişisel yazışmalarınızı izleyerek, konuşmalarınızı dinleyerek, davet olmadan gelerek, fikirlerinizi çalarak ve size istenmeyen fikirler ile tavsiyeler vererek, özel alanınızı ihlal ederler ve sizi acayip şekilde yıpratırlar. Sizi ikna etmek için ne düşündüğünüzü ve hissettiğinizi söyleyebilirler bile. Bu ihlallerin ne olduklarının bilinmesi önemlidir, böylece ihtiyaçlarınıza saygı duyulan daha sağlıklı sınırlar oluşturmaya başlayabilirsiniz.

Bir plan yapın.

Başkalarının sınırlarınızı ihlal etmesine izin veren uzun süren bir ilişkiniz varsa, denetimi geri almanız kolay değildir. Hedeflerinizi ve potansiyel engelleri dikkatlice düşünerek kendinizi başarıya hazırlayın. Başarmayı umduğunuz en önemli değişiklikler nelerdir? Geçmişte narsisistin yanında denediğiniz bir şey var mı? Olmayan bir şey var mı? Aranızdaki güç dengesi nedir ve planınız bu durumu nasıl etkiler? Yeni sınırlarınızı nasıl zorlayacaksınız? Bu soruları cevaplamak, seçeneklerinizi değerlendirmenize ve gerçekçi bir plan geliştirebilmenize yardımcı olacaktır.

Nazik bir yaklaşım düşünün.

Narsisistle olan ilişkinizi korumak sizin için önemliyse yumuşak adımlarla yürümek zorunda kalacaksınız. Onların zarar verici veya işlevsiz davranışlarını işaret ederek, kendi mükemmel imajlarına zarar veriyorsunuz. Mesajınızı sakin, saygılı ve mümkün olduğunca nazikçe iletmeye çalışın. Davranışlarının sonuçları ve niyetleri yerine size nasıl hissettirdiğine odaklayın. Öfke ve savunma ile cevap verirlerse, sakin olmaya çalışın. Konuşmayı daha sonra tekrar etmeniz gerekiyorsa uzaklaşın. 

Saklamak istemiyorsanız bir sınır koymayın.

Narsisiste yeni sınırlara karşı isyan etme ve sınırlarınızı test etme konusunda güvenebilirsiniz, bu yüzden hazır olun. Belirtilen herhangi bir sonucu takip edin. Geri çekilirseniz, ciddiye alınması gerekmeyen bir mesaj göndermiş olursunuz ve bu çabalarınız boşa gider.

İlişkide diğer değişiklikler için hazırlıklı olun.

Narsisist biri, hayatınızı kontrol altına alma girişimleriniz tarafından tehdit edildiğinde üzgün olduğunu hisseder. Telafi etmekiçin taleplerini ilişkinin diğer yönlerinde hızlandırabilir, sizi cezalandırmak için kendilerini uzaklaştırabilir ya da sizi yeni sınırlardan vazgeçirmek için manipüle etmeye ya da etkilemeye teşebbüs edebilirler. Sağlam durup durmayacağınız size kalmış

Hiçbir şeyi kişisel algılamayın

Bir narsisist ile ilişki yürütürken size verdiği zararları kişisel algılamayın; çünkü o an yanında kim olursa olsun aynı şeyi yapacaktır. Onun size karşı yaptığı şeyler tamamen kendisinden kaynaklanmaktadır. Elinden gelse yapmaz ama bilin ki etrafındakileri incitmeyi engellemek için elinden gelen hiçbir şey yoktur.

Kendilerini aşağılık ve utanç duygularından korumak için narsisistler, eksikliklerini, zulümlerini ve hatalarını her zaman reddederler.

Çoğu zaman, kendi hatalarını başkalarına yansıtarak bunu yaparlar. Senin hatan olmayan ya da sahip olmadığın olumsuz bir özellik yüzünden suçlanmak çok üzücü olabilir; ancak onun sağlıklı davranması olabildiğince zor olduğu için, bu davranışlarını kişisel olarak almayın. Gerçekten sizinle ilgili değildir çünkü.

Narsisist birinin sizi tanımlamasına izin vermeyin; çünkü bir zaman sonra ilişkinizi bozmamak için onun çizdiği kişilik örüntüsüne bürünmek zorunda kalırsınız. Size karşı utandırma ve suçlama taktiklerini kullanmasına izin vermeyin. Üzerinize düşmeyen sorumlulukları almayın, haksız eleştirilerini kabul etmeyin. Siz izin verdiğiniz sürece bunlara devam edecektir.

Bir narsisistle tartışmayın.

Saldırıya uğradığı zaman, doğal içgüdüsü kendisini savunmaktır. Ancak ne kadar akılcı olursanız olun ya da argümanınızı nasıl kullanırsanız kullanın, sizi duymaz. Ve bu noktayı savunmak durumun tatsız bir şekilde yükselmesine neden olabilir. Nefesinizi boşa harcamayın. Narsisiste değerlendirmelerine katılmadığınızı söyleyin, sonra da devam edin.

Kendinizi bilin.

Narsisistin hakaret ve aşağılamalarına karşı en iyi savunma güçlü bir benlik duygusudur. Kendi güçlü ve zayıf yanlarınızı biliyorsanız, size karşı yöneltilen haksız eleştirileri reddetmek daha kolaydır.

Narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisi nasıldır?

Narsisist kişiler narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisi için bir uzmana gitmezler. Düşünsenize en küçük bir eleştiriye bile katlanamayan ve kendisini dünyanın merkezinde hisseden bir kişiye bir psikolog veya psikiyatrist ne yapabilir ki?

Ancak canlarına tak ettiğinde, temel sebep kendi kişilikleri olmasına rağmen, iletişimde yaşadıkları problemleri başkasının suçuymuş gibi düşünüp bir uzmana başvurmaktadırlar. Bu problemlerle baş etmek için psikolog veya psikiyatrist desteği isterken kendi suçlarını bastırmak ve başkalarının suçlu olduğuna dair kanıtlar ve destekçiler bulmak isterler.

Yakınları ile olan iletişim bozukluğu depresyona neden olduğu için, narsisist kişiler uzmana başvurmaktadırlar. Genelde tamamen harika olduklarını düşündükleri bir alanda yaşadıkları hayal kırıklığı nedeni ile ruhsal çöküntüye girerler. Kendilerine dayanamayan eşleri onları terk ettiğinde, kendinin merkezde olduğunu düşündüğü iş ortamından izole edildiğinde depresyona girebilmektedirler.

Psikoterapi desteği almak narsisler için küçümsenecek bir durumdur; çünkü kendileri mükemmel insanlardır ve hata yapmazlar. Tedaviye gelirken kendilerine olan müthiş özgüveni yeniden kazanmak, başkalarını tekrar etkilemeyi becerebilmek, ve benmerkezci tutumlarını yayabilmek için destek bulmaya gelirler. Doğal olarak başvurdukları doktorların kendilerini övmesini, takdir etmesini ve şımartmasını isterler. Böyle olmazsa terapiyi bırakabilirler. Bu yüzden narsisist olduğu bilinen bir hastanın, terapiye bağlanması için başlangıç aşamasında beklentilerini belirli bir seviyede karşılamak önemlidir.

Psikoterapide hastanın diğerlerine bakış açısını değiştirmek, empati geliştirmesini sağlamak, tedavi sürecinden sonra da bu becerilerini sergileyebilmek temel amaç olmalıdır.